كتاب "راهنمای كاربردی كاهش خسارات اجزای غيرسازه‌ای ساختمان‌ها در اثر زلزله" به تازگی و با تلاش معاونت پيشگيری و كاهش خطرپذيری سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران منتشر شد و در اختيار جامعه مهندسان كشور و ديگر علاقه‌مندان قرار گرفته است.

اين كتاب را دكتر مازيار حسينی، مهندس سعيد منتظر‌القائم و مهندس عبدالرضا امينايی چترودی تاليف كرده‌اند و ويراستاری فنی آن را مهندس علی امام انجام داده است.

در بخشی از پيش‌گفتار كتاب كه توسط دكتر مازيار حسينی استاديار مهندسی سازه و زلزله و رييس سازمان پيشگيری و مديريت بحران شهر تهران به نگارش درآمده ، آمده است:

يكی از چالش‌های بزرگ آدمی در طول تاريخ سكونت خود بر روی كره زمين، دست‌و‌پنجه نرم كردن با حوادث طبيعی و حفاظت از جان و مال خود در مواجهه با آنها بوده است. از زمانی كه انسان اوليه زندگی خود را در درون غارها آغاز كرد، تا به امروز كه می‌رود تا به زندگی در سازه‌های مدرن و پيشرفته ساخته دست خود عادت كند و تا هميشه تاريخ موضوع، مواجهه با پديده‌های طبيعی دغدغه اصلی آدمی بوده است و خواهد بود.

پر واضح است كه همزمان با توسعه تمدن بشری، پيامدها و عوارض جانبی اين حوادث نيز ابعاد گسترده‌تری يافته است. اگر انسان در آغازين دوران حيات خود روی كره‌ خاكی براي حفاظت از جان خود در برابر حوادث طبيعی به تنها مأمن خود يعنی غارها پناه می‌برد، امروزه به لطف انديشه،‌ تفكر و دانش خود در كنار بهره‌گيری از آخرين و پيشرفته‌ترين امكانات زيستی، بر حجم و پيچيدگی مخاطرات پيرامون خود افزوده است.

سرزمين پهناور ايران نيز در يكی از فعالترين مناطق لرزه‌خيز جهان قرار دارد و شواهد تاريخی نشان می‌دهدكه بسياری از شهرها و آبادی‌های آن در گذشته به دفعات در اثر وقوع زمين‌لرزه‌های شديد ويران گشته‌اند. در سال‌های اخير، به طور متوسط در هر پنج سال يك زمين‌لرزه با صدمات جانی و مالی بسيار زياد در نقطه‌ای از كشور رخ داده و متاسفانه در حال حاضر ايران در زمره‌ كشورهايی قرار دارد كه وقوع زلزله در آن همواره با احتمال تلفات جانی زياد همراه است.

گر چه جلوگيری كامل از خسارات ناشی از زمين‌لرزه‌های شديد بسيار دشوار است، اما با افزايش سطح آگاهی از وضعيت لرزه‌خيزی كشور، آموزش همگانی و ترويج فرهنگ ايمنی و شناسايی و مطالعه آسيب‌پذيری ساختمان‌ها و ايمن‌سازی و مقاوم‌سازی آنها، می‌توان تلفات و خسارات ناشی از زلزله‌های آتی را به ميزان زيادی كاهش داد.

در چند دهه گذشته، اقدامات زيادی در زمينه‌های پژوهشی و اصلاح روش‌ها و آئين‌نامه‌ها به منظور بهبود رفتار اجزای سازه‌ای ساختمان‌ها در زلزله صورت پذيرفته كه موجب تحولاتی بنيادی در آئين‌نامه‌های ساختمانی و ارتقای دانش مهندسان شده است. اما در اين ميان، به نقش اجزای غيرسازه‌ای ساختمان‌ها در بروز تلفات جانی و خسارات مالی ناشی از زمين‌لرزه توجه كمتری شده است. تجربه نشان داده است كه حتی در صورت مقاومت ساختمان در مقابل زلزله، اجزای غيرسازه‌ای آن پتانسيل زيادی برای وارد كردن آسيب‌های جدی به ساكنان يا ايجاد اختلال در كاركرد ساختمان دارند.

نبود دستورالعمل مناسب و نياز مبرم در اين زمينه، سازمان پيشگيری و مديريت بحران شهر تهران را بر آن داشت تا تدوين دستورالعملی كاربردی برای بهسازی لرزه‌ای اجزای غيرسازه‌ای ساختمان‌های متداول را در دستور كار خود قرار دهد. كتاب حاضر با اقتباس از يكی از دستورالعمل‌های معتبر بين‌المللی و منظور كردن شرايط و تجربيات ويژه كشور ايران تهيه شده است. با همه تلاش انجام شده،‌ قطعا هنوز كاستی‌هايی در اين كار موجود است كه ان‌شاء‌الله كاربرد عملی و وسيع آن موجبات شناسايی و برطرف ساختن كاستی‌ها را فراهم خواهد آورد.

كتاب در قطع وزيری منتشر شده و 192 صفحه دارد. يكی از ويژگی‌های كتاب كه به سودمندی آن می‌افزايد، تصاوير كتاب است كه شمار آن‌ها 54 تصوير است.

مطالب كتاب در 7 فصل تقسيم‌بندی شده كه هر يك زيربخش‌هايی نيز دارند و 6 پيوست هم دارد.

فصل‌های كتاب عبارتند از:

1.      ديباچه

2.      تعاريف و مفاهيم پايه

3.      روش‌های ارزيابی اجزای غيرسازه‌ای

4.      نمونه‌هايی از خسارات زلزله به اجزای غيرسازه‌ای و جزئيات بهسازی

5.      تدوين برنامه حفاظت در مقابل زلزله

6.      رهنمود‌های برنامه‌ريزی اضطراری

7.      تهيه دستورالعمل‌های ايمنی اجزای غيرسازه‌ای ساختمان‌ها

مطالب ارائه شده در فصل‌های هفت‌گانه اين كتاب به صورت زير تنظيم شده‌اند:

در فصل اول اطلاعاتی ارائه شده كه از طريق آن خوانندگان با علايق مختلف بتوانند، مطالب مورد نظر خود را در فصول بعدی كتاب بيابند.

فصل دوم به ارائه مطالبی عمومی در خصوص مشكلات ناشی از آسيب‌های وارده به اجزای غيرسازه‌ای در اثر زلزله اختصاص يافته است.

در فصل سوم رهنمودهايی در خصوص نحوه بازرسی اجزای غيرسازه‌ای ساختمان‌ها و ارزيابی آسيب پذيری آنها در زلزله ارائه شده است. در بخش پايانی كتاب فرم‌ها و چك ليست‌هايی برای اين منظور ضميمه شده‌اند.

فصل چهارم به ارائه نمونه‌هايی از آسيب‌های وارده به اجزای غيرسازه‌ای در زلزله‌های گذشته و روش‌های بهسازی لرزه ای آنها می‌پردازد. جزئيات بهسازی ارائه شده به دو دسته تقسيم شده اند؛ دسته اول جزئيات ساده‌تری هستند كه معمولا توسط افراد فنی غيرمتخصص نيز قابل اجرا هستند. اما دسته دوم جزئياتی هستند كه اجرای آنها بدون كمك حرفه ای از افراد متخصص، قابل اعتماد نيست. بنابراين نمايش اين دسته از جزئيات در كتاب حاضر تنها جنبه شماتيك دارد و برای اجرايی شدن آنها، لازم است كه محاسبات و طراحی‌هايی توسط مهندس سازه انجام شود.

فصل پنجم به بحث در خصوص راهبرد‌ (استراتژی)‌های مختلف اجرای عمليات مقاوم‌سازی لرزه‌ای اجزای غيرسازه‌ای ساختمان‌ها می‌پردازد و در آن مواردی نظير استفاده از روش امانی يا پيمانی، تهيه برنامه گسترده مقاوم‌سازی يا تلفيق مقاوم‌سازی‌ها با عمليات تعمير و نگهداری نيز نحوه ارزيابی موفقيت برنامه مورد بحث قرار گرفته‌اند.

فصل ششم به برنامه‌های واكنش اضطراری و نحوه در نظر گرفتن خسارت اجزای غيرسازه‌ای در آنها اختصاص يافته است. نمونه‌هايی از مسائل مورد بحث دراين فصل عبارتند از:

·        بررسی وجود شيشه، روكش‌های بنايی يا سايبان‌های سنگين با احتمال آسيب‌ديدگی در زلزله در امتداد مسيرهای خروج اضطراری و برنامه‌ريزی برای حذف آنها؛

·        مشخص كردن افرادی از قبل به عنوان مسئول قطع آب و گاز در صورت شكستگی لوله‌ها و برنامه‌ريزی برای اطمينان از قابليت دسترسی 24 ساعته به اين افراد يا جانشينان آنها؛

·        آموزش دادن كاركنان يا ساكنان در خصوص وظايف آنها در زمان وقوع زلزله

در فصل هفتم، موضوع لزوم ايجاد دستورالعمل‌های رسمی مكتوب براي خريد، نصب، ساخت، تعمير و بهره‌برداری از اجزای غيرسازه‌ای در سازمان‌های بزرگ مورد بحث قرار گرفته است. اين گونه دستورالعمل‌ها معمولا به صورت عباراتی در مورد عملكرد مورد انتظار بعضی از دستگاه‌ها در زمان زلزله، الزامات مربوط به نظارت حين ساخت يا مشخص كردن آيين‌نامه يا اندازه نيروی لازم برای طراحی اتصال تجهيزات به ساختمان‌ تهيه و تنظيم می‌شوند.

پيوست‌های كتاب نيز عبارتند‌از:

-        فرم فهرست‌برداری اجزای غيرسازه‌ای

-        چك ليست خطرات اجزای غيرسازه‌ای در زلزله

-        رتبه‌بندی ريسك اجزای غيرسازه‌ای

-        نمايش تصويری تعدادی از ادوات اتصال

-        واژه‌نامه

-        مراجع

 
متن كامل كتاب